Öndeyinin Özellikleri Nelerdir ?

Bilimsel açıklama; bir olgu gerçeğini, bir akıl gerçeğine çevirmektir. Yani olguyu, önceki bir sistemin önermelerine bağlamaktır. Her aklı açıklama, sonraki nicel bir halin önceki nicel bir hal ile özdeşleştirilmesi sürecidir. Böylece deneyde elde edilen nicelikler formüle edilir, önermeler haline getirilir. Öyleyse bilim, önce farklı algılanan nesneleri, düşünce için yararlanılacak öğeler haline getirme etkinliğidir. Dolayısıyla bilimsel açıklama, önce bir olgunun öncüllerinden (nedenlerinden) hareket ederek dedüksiyon yapmayı hedefler; akli bir çıkarımla olguyu öncüllerine bağlar, sonra da olgunun nedenini ortaya koyar. Örneğin; depremin nasıl olduğunu söylemek bir betimlemedir; niçin meydana geldiğini ortaya koymak ise bir açıklamadır. Açıklamalar, aksi kanıtlanıncaya kadar geçerlidir, yani yanlışlanıncaya kadar geçerliliğini sürdürür.

Bilimsel açıklamalarda temel olan mantıki tutarlılıktır. Olguların ilişkileri önermelerle ifade edilmiştir. Bilimsel açıklama olguları betimleyen önermeleri bazı genellemeler ile başka bazı önermelerden çıkarmak suretiyle açıklamaya çalışır. Çünkü açıklama, olgunun nedeninin belirlenmesidir. Olgunun öğelerinin açık olarak ortaya konulmasıdır. Bu, dedüktif bir çıkarımdır. Burada, açıklayan önermeler öncüller; açıklanan ise sonuç önermesidir. Öncüller verilince sonuç zorunlu olur (dedüksivon).

Yeterli bir açıklama için gereken koşullar şunlardır:

a. Açıklanan, açıklayan öncüllerin mantıki sonucu olmalıdır.

b. Açıklayanlar arasında önceden ulaşılmış, kendisine dayanılacak kanun hükmünde

bir genelleme olmalıdır.

c. Açıklayanlar olgulara (gözlem ve deneye) dayanmalıdır.

d. Öncüller doğru kurulmalıdır.

Bu koşullara göre bir olgunun açıklanması birkaç biçimde olabilir:

• 1. Karmaşık bir etkinin kanununu. tek tek nedenlerin kanunu ile bunların beraber var olmaları olgusu içinde birlikte etki yaptıklarını düşünerek açıklama: yani farklı etkenlerin birlikte etki ettiklerini düşünerek karmaşıklığı açıklama, 
• 2. Art arda gelişte bir ara bağlantının tespiti yoluyla açıklama, 
• 3. Bir nedensellik zinciri içinde herhangi bir bağı bir araya getiren kanunu, her birini ara bağlarla birleştiren kanun içinde eriterek açıklama. 

Üçüncü açıklama biçimi daha karmaşıktır. Çünkü burada, dar alanda geçerli olan birkaç kanun, genel bir yasa şeklinde ortaya konulur. Böylece daha az genel olan bir yasa, daha genel olanın altına konularak açıklama olanağı elde edilmiş olunur. Örneğin: Kepler, gök cisimlerinin gözlenen hareketlerinde var olan düzenliliği" Kepler Kanunları" adı altında üç genel önermeyle ifade etmiştir.

Öndeyinin özellikleri nelerdir: Ön deyi ile açıklamanın sıkı bir ilişkisi vardır. Çünkü ikisinin de mantıki yapısı aynıdır. Açıklamada, açıklanan olay gerçekleşmiştir veya gerçekleşir. Öndeyide ise olay hakkındaki önerme, olayın gerçekleşmesinden önce, genel kanun önermelerinden türetilmektedir.

Deneysel bilimlerde öndeyi önermesi. tüme varımcı veya tümden gelimci akıl yürütmelerle elde edilen ilkelere dayanır. Açıklama ile ön deyi arasında şöyle bir ilişki vardır:

Her uygun açıklama, potansiyel bir öndeyidir: her uygun ön deyi ise olası bir açıklamadır. Öyleyse öndeyi: geleceğe dönük bir önermeyi, geçmişte veya şimdi bilinen birtakım koşullar altında elverişli genel kanunlardan türetmek veya olası bir olayı önceden görmektir.

Ön deyinin amacı. önceden tahmin İle olayları kontrol etmek: dolayısıyla doğa ve toplum üzerindeki insan egemenliğini artırmaktır.